Bretton Woods akkoord - Herinvoering Goudstandaard in 1944

Bretton Woods dollar kon ingeruild worden voor goud

Het systeem van Bretton Woods was een financieel-economisch akkoord dat in 1944 tussen de 44 geallieerde landen werd gesloten en dat in Bretton Woods in het Amerikaanse New Hampshire getekend werd. Het systeem van Bretton Woods voorzag dat alle nationale valuta’s gekoppeld werden aan de dollar, die zelf gekoppeld werd aan goud tegen een koers van 35 dollar per ounce. De dollar was nu de officiële wereldreservemunt en het anker van het monetaire systeem Alleen de dollar kon tegen een vaste hoeveelheid goud kon worden ingewisseld bij de Amerikaanse Centrale Bank. De Amerikanen hadden als gevolg van de Tweede Wereldoorlog een sterke internationale positie en hadden bovendien circa driekwart van de wereldgoudvoorraad in handen. De akkoorden van Bretton Woods waren wellicht de belangrijkste monetaire verwezenlijking van de twintigste eeuw. Ze hervormden het wereldwijde monetaire systeem

In dit systeem waren er dus vaste wisselkoersen voor de verschillende munten, maar er werd overeengekomen dat geen gebruik zou worden gemaakt van de mogelijkheid om de dollar in goud om te zetten. Met andere woorden: de Verenigde Staten eisten dat de buitenlandse centrale banken, die dollars in handen hadden, niet vroegen om de omzetting ervan in goud (wat Duitsland en Frankrijk ook niet deden). Dit systeem leidde tot de suprematie van de dollar in de wereldeconomie. De Wereldbank en Het Internationaal Monetair Fonds werd opgericht waarbij het de taak werd van het IMF om het beleid van de verschillende landen te bewaken.

Daarnaast werd er overeen gekomen dat alle grondstoffen in de internationale handel werden voortaan geprijsd en verhandeld zouden worden in dollars. Dit betekende dat indien landen grondstoffen nodig hadden, ze eerst dollars moesten bemachtigen om deze te kunnen kopen. Dit konden zij doen door óf dollars te kopen óf door goederen en diensten te verkopen aan Amerika.

Vietnam oorlog en het loslaten van de goudstandaard

Na een dertigtal jaar kwam aan de akkoorden van Bretton Woods een einde als gevolg van het monetaire beleid van de Verenigde Staten. Het land waakte over het goud van de hele wereld, weigerde om het terug te brengen naar de landen die er eigenaar van waren en drukte intussen een hoeveelheid dollars die 5 tot 7 keer groter was dan de goudvoorraad die als waarborg voor dat geld moest dienen. Dat er zo veel geld werd bijgedrukt, was dan weer het gevolg van de enorme kosten voor de oorlog in Vietnam en voor de verovering van de ruimte, die dus uiteindelijk door alle landen uit de dollarzone werden gefinancierd.

Daarom begonnen vele landen, hun dollarvoorraden om te zetten in goud, en de eens zo grote goudvoorraad in de Verenigde Staten kromp sterk. Een van de grootste klappers kwam in 1971 toen het Verenigd Koninkrijk drie miljard dollar in goud omzette.

Dit kon het systeem niet meer aan en de Amerikanen zagen zich genoodzaakt de goudstandaard los te laten (de Nixon-schok). Daarmee kwam een einde kwam aan het systeem van Bretton Woods. De landen gingen vanaf dan noodgedwongen over op een stelsel van zwevende wisselkoersen, die ten opzichte van elkaar dagelijks van waarde konden veranderen.

Op 15 augustus 1971 werden de monetaire akkoorden van Bretton Woods definitief ten grave gedragen. Die dag gingen de adviseurs van de schatkist discreet naar de zomerresidentie van president Nixon om er uit te voeren wat niet meer zou kunnen worden hersteld: de mogelijkheid tot het omzetten van de dollar in goud afschaffen. De president en vijftien van zijn adviseurs namen deze beslissing zonder de leden van het internationale monetaire systeem hierover te raadplegen, waardoor de internationale gemeenschap deze gebeurtenis informeel als de Nixon-schok benoemde Op het einde van die funeste zomerse zondag werd de Amerikaanse munt weer een gewone vertrouwensmunt. Met andere woorden: een munt die gebaseerd was op vertrouwen zonder nog verankerd te zijn aan de goudstandaard, die al eeuwen de grondslag vormde van de monetaire wereldorde.

Deze Amerikaanse beslissing was de eerste aardverschuiving in een fatale reeks van dramatische gebeurtenissen. De ene na de andere Europese munt gleed vervolgens in een systeem met vlottende wisselkoersen, wat leidde tot een gigantische financiële volatiliteit. In minder dan een decennium stortte de dollar als een kaartenhuisje in elkaar en kwam daarmee een van de minder fraaie kanten van de Verenigde Staten aan het licht: die van een beangstigende monetaire vernietiging die door de Amerikaanse minister van financiën John Connally (1917-1993) treffend als volgt werd verwoord: “De dollar is onze munt, maar uw probleem”.

Het einde van de akkoorden van Bretton Woods was de eerste aanwijzing van een somber decennium. De jaren zeventig werden immers gekenmerkt door twee olieschokken en de onvermijdelijke omschakeling van de industriële economie naar een diensteneconomie. Die had ook zware gevolgen voor de relatieve prijzen van de goederen, want ze leidde tot een onrustwekkende stijging van de grondstofprijzen.  

Petrodollar

In 1973 sloot Amerika vervolgens een overeenkomt met Saoedi Arabië, het land met de grootste olievoorraad ter wereld. Zij kwamen overeen dat Saoedi Arabië hun olie alleen nog maar in dollars mochten verkopen aan andere landen. In ruil hiervoor zou Amerika o.a. hun olievelden beschermen tegen andere (vijandelijke) staten. Daarnaast werd er ook afgesproken dat Saoedi Arabië hun overtollige dollars terug zou investeren in Amerika door Amerikaanse staatsobligaties op te kopen. Oftewel, als Amerika een begrotingstekort had en moest gaan lenen op de financiële markt dan konden zij altijd op Saoedi Arabië rekenen. Vervolgens stemden alle andere OPEC landen (olie-exporterende landen) ook in met dit voorstel. Het gevolg was dat er een voortdurende vraag was naar dollars en aangezien de goudstandaard was afgeschaft kon Amerika voortdurend dollars bijdrukken en haar uitgaven ongelimiteerd laten oplopen. Tevens vloeide veel dollars ook weer terug naar Amerika aangezien overtollige dollars in Amerikaanse staatsobligaties belegd moesten worden.

> Afschaffing goudstandaard - The Nixon Shock in 1971